Cuesta desprendese del remordimientu cuando pierdes la confianza de dalquién. ¿Cómo pues compensar les hores ufiertaes por ser el to amigu? Pesie a falla-y y llamentalo, nun pues devolve-y el tiempu que dedicó en ser el to collaciu, el tiempu qu'echó en apurrite dalguna solución o compañía ensin más. Pa min, el tiempu ye-lo too. La moneda cola cotización más alta, que nun almite cambiu de divises nin devoluciones. Quien te regala tiempu y cariñu, regálate un mundu.

Poro, soi amigu de los mios amigos. Porque me regalen el so tiempu y yo'l míu. Asina que perdí dalgún collaciu pol camín, y siéntolo ensembre. En concretu, alcuérdome de dos collacios colos que tuvi rellación una temporada y hasta proyectos a comuña. Aquello acabó mal, porque portáronse mal y portéme mal, o viceversa. Dame igual quién entamó la guerra, porque nun soi rencorosu, a diferencia d'ellos que creo que tovía me tienen noxu enforma. A min la rensía pásame. Ello nun quier dicir que volvería a ser amigu d'ellos, nin ellos de min. Pero nun soi de guarda-y tirria a naide y dame cosa que podamos cruzanos pela cai y nun saludanos. Prestaríame falar posao dalguna vez con ellos. Non p'amiganos, non. Sinón pa dici-yos que foi una pena, y qu'ellos me digan lo mesmo y depués nos separemos y nun volvamos falar más. Una forma de cerrar una puerta. Soi consciente qu'esto ye una mazcayada que pienso yo namás, una escena qu'imaxino ensin tener nin idea del presente o del futuru o del pensamientu ayén.

Cuando pierdo un amigu ábreseme una mancadura, una esfolladura nel pelleyu del alma, y nun soi pa cerrala más que cuando l'agraviu conviértese en palabra, y al falar cola otra parte íguase un círculu comunicante ente'l recuerdu d'odiu y el presente de reposu. Pienso qu'a lo meyor esta querencia por cerrar los fallos del mio pasáu pue ser un sentimientu egoísta. Que tien más que ver con llimpiar la mio conciencia que con otra cosa. Quiciabes nun haya xenerosidá nenguna nesti xuegu seriu de perdonar pa ser perdonáu. Con too, nunca fici dañu por facer. Y si fici dañu, foi ensin querer o pa responder a un dañu recibíu nun arranque d'esos que me dan pol mio sangre caldio. Depués, pésame la firida que faigo más que si me la ficieran a min.

Ayeri perdí otru amigu, y esta vez foi distinto. Porque nun tuvi la culpa. ¿Cómo pueo llimpiar la mio conciencia, facer les paces conmigo mesmu si nun cometí'l delitu del que m'acusen? Eso fádiame más qu'otra cosa: fastídiame que me xuzguen y condenen ensin prebes nin posibilidá de defensa nenguna, con argumentos circunstanciales, y razonamientos ilóxicos. Atópome nun cruce ensin caminos. ¿Qué faes cuando te manchen ensin saber cómo nin por qué? ¿Qué ventana abre ún p'aventar esti pruyimientu ensin remediu?

Esti collaciu fizo muncho por min porque me dedicó tiempu, pensamientos, cafés, dalguna cerveza, y munches palabres escrites y falaes. Yá dixi al principiu qu'esa moneda nun tien valor nel mercáu de divises. Pero yo tamién fici munchu por elli: dediqué-y munchu tiempu, y munchos conseyos p'ayudalu (anque poles mies llimitaciones nun sirvieran pa demasiao). ¿Cómo foi pa pensar depués d'estos años que diba face-y dañu? ¡Cuántes veces nun lu defendí nos alderiques qu'elli sabe y ente les persones qu'elli sabe! Pueo opinar distinto d'elli, taría bono que nun pudiera; y elli pue opinar coses estremaes de les que yo pienso. Pero traicionar la confianza de dalquién al qu'aprecies con puñalaes pela espalda, nun ye dalgo que ficiera nunca, nin voi facer enxamás. Hasta los mios peores enemigos reconocen que siempre tengo la vergoña d'atacar de frente y dando la cara.

Amunchayá escribía sobre les clases baxes y l'aversión que aforoña muncha xente a identificase col obreru o col proletariu, una y bones el capitalismu iguala gulismes y suaños, que non realidaes. Davezu esti sentimientu asturianu tan babayón de pensar que yes más qu'otros, y fardalo si se da'l casu y anque nun se crea muncho, esti sentimientu, dicía, aflora d'esmenu ente xente que conozo. Paez que me lo dicen de guasa, pero depués nun dexo d'acusbiar un retayu de sinceridá nos güeyos o nel inclín de los llabios. Nun sé si esto se dará n'otros sitios, porque toi poco viaxáu y a lo meyor esti sentimientu igualitariu dase acullá de Payares. Dende hai unos años escuchó a paisanos y muyeres que tan en tiendes, chigres, ximnasios, playes, cais y aveníes, salones d'actos en cases de cultura, cafeteríes, bancos del parque y bancos de los otros, y en otros llugares, dayuri, siempre con un tonu y unes palabres de respetu alloñáu polos obreros y proletarios del mundu. Respetu. Alloñáu.

Somos clase media. Los prexubilaos y los d'Ensidesa, los de la sidrería y los del polígonu d'Asipo, los d'Uviéu y los de Xixón, y la mayoría de los de les Cuenques y del restu Asturies, son clase media. Toos. El gran llogru del neolliberalismu foi que nos igualó a toos como clase media, fízonos a toos iguales nun baturiciu de democracia ensin referencies históriques. Pienso que foi un méritu muncho grande, porque desapaecío la llucha de clases. Les clases baxes convirtiéronse n'atechaos del subsidiu o en potenciales delincuentes de la indixencia. El trunfu anguaño ye obligatoriu y si ún nun ye feliz ye porque ye tontu o nun quier, qu'esto último ye cásique delitu. Nun paga la pena enfrentase a unos pocos ricos, cuando somos toos ricos. Ye verdá qu'unos son más ricos qu'otros, pero son diferencies de cantidá, non de calidá. Ún podía tener pocos millones o nengunu y otru munchos, pero toos somos, o yéramos, ricos. La clas media igualónos a toos, por embargu, nun círculu que amosa ser una cadena, una cartelu d'identidá amañosu pa la vanidá propia y ayena, una argolla de borrina cola que nos ciegan, nos embaecen y nos suxetan a la pasividá.

Prestaríame facer una reivindicación de la normalidá, de la xente d'abaxo, que son los qu'afitan la pirámide. Hai un par d'años el multimillonariu Warren Buffett reconoció que sí, que claro qu'había llucha de clases. “Y de momentu, ganamos nosotros”. Davezu consideren a esti home un traidor a la so clas, precisamente porque diz lo que nun quieren que sepamos, ente otres coses, que la renuncia de la nuestra condición de obreros ye'l mayor trunfu de les clases gobernantes, que nos quieren tranquilos, nes sidreríes, subvencionaos o como pites recoyendo les migayes que-y sobren al dueñu... Un paisanu con perres en bolsu nun molesta. Pues saquear un ayuntamientu, enchufar a los tos amigos del sindicatu o da-y una subvención a un fíu de to. Dalgo caerá d'eses migayes. El ciudadanu vive anestesiáu pola felicidá de la clas media. Esto vilo durante años nel mio trabayu, l'alcuerdu xeneralizáu de qu'enchufar a un pariente nun ayuntamientu o nuna comunidá autónoma yera normal: “fa-ylo tol mundu”. Les perres marafundiábense polos mesmos políticos qu'hai agora y los mesmos sindicatos qu'agora son mayoritarios como entóncenes. Y nun pasaba nada. Porque había perres pa toos y toos yéremos clas media.

 Nestos últimos tiempos, depués de pasame años predicando nel desiertu, la xente entama a dase cuenta. El que tien que llevantase a trabayar a les siete o les ocho de la mañana y vuelve a les tres, a les cinco o a les ocho (dame igual) ye un proletariu, un obreru. L'únicu ricu ye'l que pue vivir de rentes. Los demás son obreros, sían profesores, tenderos, empresarios d'un negociu pequeñu, carpinteros o funcionarios. El que depende d'un horariu ye un proletariu, el que nun pue dexar de trabayar pa vivir, l'esclavu cualificáu de la modernidá con drechos sociales y políticos, y los mesmos drechos económicos que siempre. Fastidia reconocelo, porque toos queremos ser guapos, pero nun nos engañemos: a los guapos de verdá présta-yos que lo pensemos pa que nun miremos l'espeyu y descubramos quién hai al otru llau.

Un añu más l'orbayu de la Selmana de les Lletres cayó sobre la indiferencia d'una sociedá asturiana que cobicia otros intereses. Fuera del círculu lliterariu o activista nun se siente nada de la Selmana, y a estes altures yá nun sé si ye anestesia o puru sentíu de la normalidá. Lo que debía ser un exerciciu natural de drechos llingüísticos conviértese pa caún, cada día, nuna batalla valera qu'afrecha la voluntá contra'l desánimu.

L'otru día atopamosnos dellos autores nun actu institucional nel qu'aldericamos sobre esto y sobre l'otro, sobre la lliteratura asturiana, sobre la llingua. Y ellí, en primera fila, un viceconseyeru miraba pa nós, arrecostináu na butaca y colos gueyos estelaos, dafechamente perdíos n'asuntos ayenos. Lo nuestro pa elli asonsañaba un orpín pasaxeru, unos tochos dando la murga, a ver cuándo termina pa dir a cenar... Na mesa onde tábemos nosotros detecté amás un cascanciu, una murnia de resignación, muncha intelixencia y poques ilusiones col futuru. Había una decepción xeneral nes manes nervioses que tantiguaben la mesa.

Dende hai cuarenta años, enantes que yo naciera, vien pidiéndose lo mesmo y güei prestaríame facer una reflexón d'optimismu. Y ye que nun hai mayor perdedor qu'el que nin siquier se decata cuando gana. ¿Qué pasa si ganamos? Nun voi engurullame tampoco nel conformismu, pero entamo a tar cansáu tamién de tanto abandonase al desesperu. Consiguiéronse munches coses nesti tiempu. Pue que non la principal, pero ensin ganar la guerra, ganáronse delles batalles. Nun ye pa sentase a fumar un pitu, col deber cumplíu y la sorrisa apandada, adicando pal horizonte mientres atapez... Con too, imáxenes bucóliques a un llau, el movimientu de reivindicación llingüística sigue bullendo en ficies d'algamar una meta posible y llonxana a partes iguales. L'asturianu vive, alienda a encomalu pente'l fedor de la inorancia o la belixerancia descarada. Yá nun engañen a naide les xigomencies de los políticos y dende munchayá fuximos de la cosificación de les palabres con tinta nel papel y el soníu na boca d'una llingua ainda rellumante y guapa.

Tamos equí, nun puntu de naide, nun llugar que seique sía un non-llugar, y agora toca lo más difícil: aguantar. Pienso que l'enquiz en prósimos años va ser aneciar nel activismu constante d'una parte de la sociedá civil, esa parte que piensa en dir pasu ente pasu, testeronos y convencíos de qu'hai que siguir: asociaciones, escritores, dellos sindicatos (colos partíos políticos nun cuento), iniciatives puntuales, profesores, tenderos, y tolos que quieran, que puen ser toos. La xera silenciosa de la formiga pue facer muncho por sí mesma, pero amás pue sirvir como caldu de cultivu d'esi fechu fuerte y definitivu qu'empobine la llingua al so oxetivu.

Comentábalo l'otru día y repítolo equí, nel papel qu'escribo enantes de pasalo al ordenador, el camín pasa por infiltrase nes instituciones polítiques, económiques y sociales pa francer un día esi techu de cristal al qu'aportamos hai unos años y del que nun somo a pasar. A los movimientos LGTB o feminista valió-yos pa visibilizar la so realidá. Nun yeren nin son mayoritarios, por exemplu, los LGTB, como nun somos nosotros, pero sí ficieron que fora mayoritariu'l sentíu de xusticia de la so reivindicación. Como les foles qu'ataquen les playes y les vacíen de sable, la perseverancia tamién pue ser una forma de combate pacíficu. Cada día somos más, anque los guah.es dexen l'asignatura d'asturianu nel institutu. De la infancia n'asturianu quedará una poxa con más valir del que pensamos. Son munchos los pilancos que nos ponen, pero nun pue ser qu'un banzáu ruin d'imbecilidá esvíe pa siempre'l ríu de la razón. Cuando menos esperemos, saltará la llebre. Piénsolo asina, anque sía un refocilu d'inocencia en metá d'esta nueche de cuarenta años.